Deel 1: De Omgevingswet en het huidige takenpakket van Omgevingsdiensten

Er zijn 29 Omgevingsdiensten in Nederland die minimaal het wettelijk verplichte basistakenpakket (milieu) voor gemeenten en provincies (en in twee OD’s ook waterschappen) uitvoeren. Zes noemen zich Regionale Uitvoeringsdiensten (RUD’s), de overige 23 hebben Omgevingsdienst als naamgeving aangenomen. Er is verschil in het takenpakket tussen RUD’s en OD’s. Zeker, maar er kan niet worden gesteld dat het takenpakket van RUD’s per definitie beperkter is dan OD’s. Het verschilt namelijk sterk per RUD/OD. Wat zien we?

• Zoals bekend zijn zes diensten (wettelijk) belast met de uitvoering van de BRZO-taken.
• Alle diensten voeren eigenlijk alle VTH-milieutaken (inclusief basistaken) uit, vaak aangevuld met overige milieutaken (bijvoorbeeld duurzaamheid, energie).
• De helft van de diensten verricht alleen milieutaken uit en zijn daarmee feitelijk regionale milieudiensten (RMD’s).
• De andere helft voert ook de overige Wabo- (m.n. Bouwen) en eventueel aanverwante taken (APV, Drank- en Horeca e.d.) uit. Bij de meeste van deze diensten wordt dit maar voor een beperkt aantal gemeenten gedaan. Drie diensten (De Vallei, Rivierenland en Midden-Holland) voeren voor (het merendeel van alle) deelnemende gemeenten ook de overige Wabo-taken uit.
• 7 van de 12 provincies hebben ook nagenoeg alle zogenaamde VTH-plustaken aan de diensten opgedragen. Dit zijn VTH-taken op het terrein van Waterwet, Zwemwater en Badinrichtingen, Groene wetten, Luchtvaart en Ontgrondingen.

De OD’s verschillen nogal van elkaar als het gaat om het takenpakket. Vanuit gemeentelijk perspectief is de diversiteit nog groter. Ook binnen het verzorgingsgebied van een OD zijn er verschillen. Bij de oprichting van de OD’s / RUD’s zijn in veel regio’s discussies gevoerd en initiatieven ontplooid om gelijke takenpakketten op te dragen. Uiteraard is dit gelukt voor het basistakenpakket omdat hier sprake is van een wettelijke verplichting (hoewel nog steeds discussies lopen over de exacte reikwijdte van het basistakenpakket). Bij de meeste OD’s is echter geen sprake van een gelijk takenpakket voor de deelnemende gemeenten.

De verschillen tussen de OD’s zijn deels gevolg zijn van ander type opgaven, andere manier van organiseren taken, politiek bestuurlijke keuzes, ‘gedoe’ etc.  Kortom, het resultaat van het proces dat op regionaal niveau heeft plaats gevonden. De diversiteit tussen OD’s is daarmee voor de individuele OD waarschijnlijk niet erg. Mag ook niet problematisch zijn. Een professionele ‘dienstverlener’ moet in staat zijn met die verschillen te kunnen dealen. Verschillen binnen een regio van de OD zijn natuurlijk niet bevorderlijk voor de doelmatigheid. In de financiële cijfers zien we dit verschil eigenlijk niet terug.

Vanuit een ander gezichtspunt kunnen de verschillen in het takenpakket tussen de OD’s wel belemmerend zijn. Als ‘landelijk’ (bijvoorbeeld ministerie of koepels) bijvoorbeeld de opvatting bestaat dat meer uniformiteit in de OD’s wenselijk is voor een adequate uitvoering van de Omgevingswet. In dat geval – en niet ondenkbeeldig – is de transformatieopgave naar een ‘OD in het Omgevingswet-tijdperk’ een aanzienlijke. Zeker als we daar het aandeel Wabo-/Bouw-taken in ogenschouw nemen. In de volgende publicatie gaan we hier verder op in.