Burgerparticipatie en -communicatie is een van de Fusie: Bijzonderheden.
Participatieladder
Veel herindelingsprocessen worden gekenmerkt door een bepaalde vorm van burgerparticipatie (of ook wel politieke participatie). De mate waarin verschilt. Een bruikbaar hulpmiddel hierbij is de zogenaamde participatieladder, welke oorspronkelijk ontwikkeld werd door Arnstein (1969) en en in vele varianten is geconstrueerd. De participatieladder bestaat uit 5 treden.
- Informeren: Politiek en bestuur bepalen zelf in hoge mate de agenda voor besluitvorming en houden de betrokkenen hiervan op de hoogte. Zij maken geen gebruik van de mogelijkheid om betrokkenen daadwerkelijk input te laten leveren bij de beleidsontwikkeling.
- Raadplegen: Politiek en bestuur bepalen in hoge mate zelf de agenda, maar zien betrokkenen als gesprekspartner bij de ontwikkeling van beleid. Het proces richt zich op het inventariseren van ervaringen, meningen en nieuwe ideeën. Belangrijk is dat zo inzicht verkregen wordt in de wereld van de betrokkenen. De politiek verbindt zich niet aan de resultaten die uit de gesprekken naar voren komen.
- Adviseren: Politiek en bestuur stellen in beginsel de agenda samen, maar geven betrokkenen gelegenheid om problemen aan te dragen en oplossingen te formuleren, waarbij deze ideeën een volwaardige rol spelen in de ontwikkeling van beleid. De politiek probeert zich zoveel mogelijk te verbinden aan de resultaten, maar kan bij de uiteindelijke besluitvorming hiervan afwijken.
- Coproduceren: Politiek, bestuur en betrokkenen komen gezamenlijk een probleemagenda overeen, waarna gezamenlijk naar oplossingen wordt gezocht. De politiek verbindt zich aan deze oplossingen met betrekking tot de uiteindelijke besluitvorming, na toetsing aan vooraf gestelde randvoorwaarden.
- Meebeslissen: Politiek en bestuur laten de ontwikkeling van en de besluitvorming over het beleid over aan betrokkenen, waarbij het ambtelijk apparaat een adviserende rol heeft. De politiek neemt de resultaten over. Resultaten uit het proces hebben een spontaan bindende werking.
De invloed van burgerparticipatie bij gemeentelijke herindeling is onderzocht in ‘Gemeentelijke Herindeling: De burger buitenspel’.
Referendum
In de meeste herindelingsprocessen wordt geen referendum gehouden. Toch is een referendum een methode om de burgers te raadplegen (raadplegend referendum is op initiatief van de overheid, een raadgevend referendum is op initiatief van burgers via handtekeninginzameling).
Inwonerspeiling
Een vorm van burgerparticipatie is het houden van een inwonerspeiling. Een dergelijke peiling kan bestaan uit een enquête onder de bevolking van de fuserende gemeenten. De inwonerspeiling in de gemeenten Moordrecht, Nieuwekerk aan den IJssel en Zevenhuizen-Moerkapelle bestond uit een kwalitatief vooronderzoek door middel van gesprekken met focusgroepen, een kwantitatief onderzoek (enquête) en dialoogbijeenkomsten.
